'Aanpassen' is toch echt wat anders dan 'verlagen' – over de kabinetsreactie actieplan kapitaalmarktunie

Ik kreeg vandaag de kabinetsreactie onder ogen op het actieplan van de Europese Commissie om een Kapitaalmarktunie ('Capital Markets Union', CMU) op te zetten. De reactie vat kort de plannen samen en geeft vervolgens het kabinetsoordeel. Dat luidt, kort gezegd: ga zo door. Zoals ik (samen met Anna Glasmacher) elders heb beschreven, is de CMU een suspect project omdat het onder vlag van het uitbouwen van een niet-bancair kredietverstrekkingskanaal voor het midden- en kleinbedrijf (MKB) een poging doet om de Europese markt voor verpakte hypotheken vlot te trekken. Door een nieuwe markt voor zogenaamde STS securitisaties te creëren, of Simpele, Transparante en geStandaardiseerde securitisaties, hoopt de Commissie verpakte hypotheken van het odium van de crisis te ontdoen.

Mij verbaast het eerlijk gezegd dat het kabinet bij monde van minister Dijsselbloem dit onderdeel van de CMU klakkeloos onderschrijft. Letterlijk schrijft het kabinet: "Securitisaties vormen een belangrijk financierings- en risicospreidingsinstrument voor financiële instellingen (lees: banken). [...] Het kabinet verwelkomt dat de Europese Commissie met deze voorstellen dit onderwerp voortvarend oppakt..." Oftewel, de rol van securitisaties bij het blazen van huizenzeepbellen en daarmee bij het veroorzaken van grote structurele onevenwichtigheden in economieën als de Nederlandse is voor het kabinet geen reden om nog eens wat kritischer naar het securitisatieplan van de Commissie te kijken. Noch plaatst het kabinet vraagtekens bij de aanname dat die extra financieringsruimte van banken ook daadwerkelijk ten goede komt aan het MKB, en daarmee aan groei en banen, en niet wederom gepompt wordt in de huizenmarkt, zoals voor de crisis het geval was.

Er zijn namelijk goede empirische redenen om aan te nemen dat dat laatste gebeurt. Voor de crisis was namelijk zowel in de Verenigde Staten en de Europese Unie de markt voor verpakte bedrijfsleningen in vergelijking met die voor verpakte hypotheken marginaal. Bovendien geven marktdata van de ECB aan dat de problemen bij de financiering van het midden- en kleinbedrijf niet aan de aanbodkant liggen maar aan de vraagkant: door dalende binnenlandse bestedingen is de afgelopen jaren de kredietvraag bij het MKB minimaal geweest.

Ronduit argwanend word ik als ik op pagina 3 over de twee richtlijnen van de Commissie die over securitisatie gaan, lees: "De tweede richtlijn past de prudentiële (kapitaal)eisen voor banken aan (mijn cursivering)." Hier gaat het over de verhouding tussen eigen vermogen/vreemd vermogen die banken moeten aanhouden voor verpakte hypotheekprodukten die op hun balans staan. Na de crisis zijn die door het Bazels Comité voor Bancair Toezicht (Bazel 3) verhoogd. De tweede richtlijn van de Europese Commissie meld op pagina 10 echter expliciet dat het niet om 'aanpassing' van kapitaaleisen gaat, wat in principe ook de mogelijkheid van hogere eisen impliceert, maar om 'verlaging' van de kapitaaleisen: "The methodology would result in a significant reduction of the capital charge for nonsenior tranches of STS securitisation." Hier staat dat de richtlijen voor simpele, transparante en gestandaardiseerde securitisaties, zoals de commissie die voor ogen heeft, samenvalt met een 'significante verlaging' ('significant reduction') van de kapitaaleisen voor alle soorten verpakte hypotheken, behalve de meest risicovolle.

Met de keuze voor het neutrale 'aanpassen' in plaats van het onthullende 'verlagen' laadt het kabinet de verdenking op zich willens en wetens mee te werken aan een verdoezeling van waar het in dit voorstel eigenlijk om gaat: banken helpen opnieuw hun o zo lucratieve securitisatiemachine te laten aanzwengelen. 

Het oogt op zijn zachtst gezegd vreemd dat een minister die de sociaaldemocratische geloofsbrieven van de Pvda in dit kabinet probeert te redden door streng voor banken te zijn zo makkelijk meegaat met een 'significante' versoepeling van de bancaire eisen. En dat een schamele acht jaar na de crisis.