Victor Klemperer en het TTIP-debat

Ik was laatst bij een debat over TTIP. Moest er aan het eind van de middag een column voordragen, vandaar. Weinig nieuws. Veel usual suspects. De bekende voor- en tegenstanders. Somo, SPaan de ene kant en VNO NCW en Buza aan de andere. Toch heb ik het een en ander geleerd. Vooral over het verwrongen wereldbeeld van de voorstanders. De dienaren van het grootkapitaal en de staat, zoals de vertegenwoordigers van BuZa en VN door een van de leden van het publiek werden aangeduid, lieten zich namelijk met een aantal ‘versprekingen’ flink in de kaarten kijken.

Wat mij vooral is bijgebleven is het gebruik van de term ‘onderstroom’ ter aanduiding van de steeds breder levende afkeer van TTIP bij het Nederlandse electoraat. De BuZa man zei letterlijk dat wat hem betreft het verzet tegen TTIP in belangrijke mate was ingegeven door een breed gedeeld wantrouwen tegen elite en het politieke proces en gebruikte daarvoor de term ‘onderstroom’ die hij en zijn baas, minister Ploumen, te lang hadden genegeerd en vanaf nu serieus zouden nemen.

Het is nogal een term: ‘onderstroom’. Mijn associaties: koud, duister, gevaarlijk, onbetrouwbaar, onredelijk, irrationeel, populistisch, massaal – en het absolute tegendeel van elitair, rationeel, licht, helder, individualistisch en redelijk; kwaliteiten die voorstanders kennelijk aan hun eigen standpunt toeschrijven.

Je voelt je als criticaster met dat soort uitspraken meteen in een nare hoek geplaatst. Jouw standpunten zijn niet de uitkomst van een integere poging zoveel mogelijk te lezen over de voor en nadelen van het voorgenomen handelsverdrag, maar worden weggezet als een populistische reflex: een emotionele brei van duistere vooroordelen die weinig onderdoen voor de onbegrepen romantische resten die Victor Klemperer in het LTIgewaar werd.

De dienaar van het grootkapitaal deed er nog een schepje bovenop met de mededeling dat hij, anders dan de tegenstanders van TTIP, het volste vertrouwen had in het democratisch proces. Daarmee suggererend dat criticasters er anti-democratische standpunten op na houden omdat er nou eenmaal forse meerderheden in de VS, EU en lidstaten zouden zijn voor TTIP. Vrijhandel is immers een no-brainer.

Het verbijsterende, en tevens angstaanjagende, is uiteraard dat democratie allang niets meer te maken heeft met 'one woman one vot'e maar alles met 'one dollar one vote', zoals de beleidsvoorbereiding van TTIP uitmuntend laat zien: de invloed van burgers en NGO’s staat in geen verhouding tot die van het grootbedrijf die op alle momenten toegang heeft tot de onderhandelingen terwijl burger en hun representanten maar moeten gissen naar wat er wordt bekokstoofd. 

De zelfgenoegzame gelijkstelling van dit gekleurde proces met democratische legitimiteit van deze lakei van het grote geld is het meest zorgwekkende aspect van TTIP: voorstanders van een ondemocratisch handelsverdrag hebben het democratische besluitvormingsproces kennelijk zozeer naar hun hand weten te zetten dat zij tegenstanders kunnen wegzetten als ondemocratische populisten.

Doodeng dat in dit post-democratische tijdsgewricht de dienaren van het grootkapitaal (waar kennelijk ook de dienaar van de staat toe behoort) de reëel bestaande democratie kunnen gebruiken om de vertegenwoordigers van basisdemocratische waarden als anti-democratische krachten (‘onderstroom’)  democratisch kunnen delegitimeren.

En op een bizarre wijze is ook dat een strategie die volgens Klemperer tot in de puntjes is geperfectioneerd door de munters van LTI: de systematische verkettering van de tegenstander. Ik weet het: Godwins zijn uit den boze in hedendaagse politieke debatten. Desondanks, lees dat boek van Klemperer. Het vertelt je meer over het TTIP debat dan je lief is.